artykuł hasłowy: przez, przeze

Jednostki:
(1) I.1.a. I. z acc. rzeczownika lub zaimka wyraża: 1. stosunki przestrzenne: a. określone miejsce, wszerz czy wzdłuż ktorego ktoś, coś przechodzi, przesuwa się lub rozciąga, zwykle przekraczając jego granice 'per, trans':
(2) ~ 'iść ulicą, drogą, per viam ire':
(3) ~
(4) b. jakąś przegrodę, przeszkodę, zamknięcie czy granicę, z której jednej strony na drugą ktoś, coś przechodzi, przedostaje się, przenika 'trans':
(5) ~
(6) ~
(7) ~
(8) c. miejsce, granicę, poza którymi coś się odbywa lub znajduje 'za, poza, extra':
(9) 2.a. 2. stosunki czasowe: a. okres, w którym się coś odbywa lub trwa 'w czasie, w ciągu, tempore (quo aliquid fit)':
(10) b. okres, termin, po którego upływie coś trwa dalej 'ponad, post (aliquod tempus)':
(11) c. okres, termin, który się w liczeniu pomija 'pomijając, nie licząc, (die alicui rei agendae constituta) praetermissa, omissa':
(12) ~ 'co drugi dzień, alternis diebus':
(13) ~ (w przeszłości) 'przedwczoraj, nudius tertius':
(14) 3. cel 'w celu, dla, ad aliquid, alicuius rei causa':
(15) 4. powód, przyczynę czegoś 'z powodu, propter':
(16) 5. przyczynę niedostateczną 'wbrew, mimo, contra, adversum':
(17) 6. sprawcę, czynnik sprawczy 'na skutek, dzięki, alicuius rei ope, alicuius opera (aliquid fit)':
(18) 7. sposób 'posługując się czymś, per aliquam rem, auxilio alicuius rei':
(19) ~ 'według, secundum (quendam ordinem)':
(20) ~ 'dookoła, per circuitum':
(21) ~ w funkcji dystrybutywnej:
(22) 8. powoływanie się na kogoś, coś, najczęściej na Boga (przy proszeniu, przysięganiu, dawaniu, wypełnianiu czegoś):
(23) ~
(24) ~
(25) ~
(26) 9. pośrednictwo kogoś, czegoś w jakimś działaniu, wykonywaniu czegoś 'za pośrednictwem, per aliquem':
(27) ~
(28) ~ 'ja osobiście, z własnej woli, ego ipse, mea sponte':
(29) ~~
(30) ~
(31) 10. to, co jest przedmiotem interpretacji: coś przez coś rozumieć, znamionować się itp.:
(32) 11. w konstrukcjach biernych i zwrotnobiernych wskazuje sprawcę, wykonawcę czegoś (agensa) 'per':
(33) ~
(34) 12. 'ponadto, powyżej, quin etiam':
(35) ~ dubium: 'przed, ante':
(36) II.1.a. II. z gen. rzeczownika lub zaimka wyraża: 1. brak, nieposiadanie, wyłączenie, pozbawienie, niewystępowanie tego, co oznacza dany rzeczownik lub zaimek 'bez, sine': a. w użyciach przydawkowych i orzecznikowych:
(37) ~
(38) ~~
(39) b. w użyciach okolicznikowych:
(40) ~
(41) ~ 'przed upływem czasu, terminus, ante quoddam tempus':
(42) ~ 'omal nie, vix, paene':
(43) ~~ w połączeniu z rzeczownikami odsłownymi (zamienne na zdania podrzędne lub konstrukcje imiesłowowe):
(44) 2. brak części pewnej liczby, niepełność pewnej liczby 'mniej o, minus, odjąwszy, sine certo quodam numero, certo quodam numero detracto':
(45) 3. brak określonych warunków, działanie wbrew czemuś, komuś 'wbrew, przeciw, contra, adversum': przez prawa:
(46) ~
(47) ~ 'wbrew komuś, wbrew jego woli, adversum aliquem, aliquo invito':
(48) 4. wyłączenie osoby a. rzeczy 'oprócz, praeter':
(49) ~

Szczegóły:

Typ	Jednostka pochodzi ze Słownika staropolskiego
Rodzaj	synsemantyczna
Numer	(15) 4.
Funkcja	powód, przyczynę czegoś 'z powodu, propter':
Gramatyka	przyimek
Przykład w transliteracji	Adam mye w yeplcze vkuszyl, przetho przesz mya vmrzecz mvszyl
Przykład w transkrypcji	Adam mie w jebłce ukusił, przeto przez mię umrzeć musił
Lokalizacja	De morte w. 142.