artykuł hasłowy:  uczynić, huczynić

Jednostki:
(1) 1.A. 1. w użyciu samodzielnym (bez dopełnienia bliższego) 'wykonać jakąś czynność, postąpić, działać (dok.), facere, agere': A. bez dodatkowych określeń:
(2) B.a. B. z określeniami nazywającymi sposób działania, postępowania: a. z przysłówkiem:
(3) ~~ 'dobrze się z kimś obejść, wyświadczyć komuś coś dobrego, aliquem bene tractare, alicui benefacere':
(4) ~~ 'wszcząć proces o coś, wystąpić ze skargą do sądu w jakiejś sprawie, in ius vocare, litem alicui intendere':
(5) ~~ 'zadośćuczynić, zaspokoić czyjeś roszczenie, pretensję, zastosować się do wyroku sądowego, wypełnić zobowiązania, alicui aliquid petenti satisfacere, sententiam iudicis observare, promissa solvere':
(6) ~ komuś:
(7) ~ komuś o coś:
(8) ~ komuś czymś:
(9) ~ komuś na czymś:
(10) ~ (komuś) za coś, kogoś:
(11) ~ komuś czymś za coś:
(12) ~ czemuś:
(13) ~~ z przysłówkami zaimkowymi: takież, tako(ć), takoż:
(14) ~ jako(ć), jakoż:
(15) b. b. z wyrażeniami przyimkowymi:
(16) c. c. ze zdaniem okolicznikowym:
(17) C. C. z określeniami nazywającymi osobę lub przedmiot, którego dotyczy działanie, postępowanie: komuś:
(18) ~ przeciw, przeciwko, naprzeciwko czemuś:
(19) ~ o kogoś:
(20) ~ z kimś, czymś:
(21) ~ o czymś:
(22) 2.A.a.aa. 2. w użyciu niesamodzielnym (z dopełnieniem bliższym) 'zrobić, wytworzyć, wykonać, być sprawcą, facere, conficere, auctorem esse': A. uczynić coś (czegoś): a. dopełnieniem rzeczownik: aa. dopełnieniem rzeczownik nazywający zasadniczo przedmioty:
(23) ~ coś z czegoś:
(24) ~
(25) ~ 'stworzyć, facere, condere, creare':
(26) ~ 'przyrządzić, przygotować, facere, apparare':
(27) ~ przenośnie: uczynić drogę czyjąś 'pokierować czyimś postępowaniem, aliquem regere, consilio iuvare':
(28) bb. bb. dopełnieniem rzeczownik nazywający funkcję, urząd, stanowisko 'wyznaczyć, powołać, ustanowić czymś, aliquem facere, creare (e. g. magistratum, regem)':
(29) cc.aaa. cc. dopełnieniem rzeczownik nazywający zasadniczo akty: aaa. akty mowy:
(30) ~ 'wspomnieć, wzmiankować, mentionem facere':
(31) bbb. bbb. akty dobra:
(32) ~ komuś:
(33) ~ dla kogoś:
(34) ~ z kimś:
(35) ~~ 'przynieść pożytek, zaowocować, utilem esse, fructum ferre':
(36) ~~ wyjątkowo z dopełnieniem w gen.:
(37) ccc. ccc. akty zła:
(38) ~ komuś:
(39) ~ 'w stosunku do kogoś, erga aliquem':
(40) ~
(41) ~
(42) ddd. ddd. akty przemocy:
(43) ~ komuś:
(44) ~ 'w stosunku do kogoś, erga, adversus aliquem':
(45) ~
(46) ~~ 'zacząć, wywołać zwadę z kimś, zaczepić kogoś, rixam excitare, aliquem lacessere':
(47) ~
(48) ~
(49) eee. eee. akty uznania:
(50) ~ komuś:
(51) fff. fff. akty prawne:
(52) ~~ w wyspecjalizowanych znaczeniach prawnych: gwar uczynić, uczynić gwar 'zabezpieczyć, poręczyć, spondere, fidem suam interponere':
(53) ~ 'polubownie załatwić sprawę, arbitrurn esse in aliqua re, controversiam disceptare':
(54) ~ 'zdać rachunek, rozliczyć się z powierzonego mienia, bonorum sibi commissorum rationem reddere':
(55) ~ 'oczyścić się ze stawianych zarzutów, criminationem repellere, culpam a se amovere':
(56) ~ 'odpowiedzieć na zarzuty przeciwnika procesowego, ad ea, quae adversarius in iudicio obiecit, respondere':
(57) ~ 'zapłacić tzw. pamiętne, pecuniam pamiętne vocatam solvere':
(58) ~ 'publicznie upokorzyć się, publice se submittere':
(59) ~ 'postąpić zgodnie z prawem, wypełnić obowiązki wynikające z prawa, legitime, ex 1ege agere, officia ex legibus manantia explere':
(60) ~ 'wydać, ustanowić jakieś prawo, przepis, ustawę, orzeczenie, legem ferre, aliquid edicere':
(61) ~ 'osądzić, wymierzyć sprawiedliwość, iudicare, ius dicere':
(62) ~ 'rozstrzygnąć pewne kwestie w toczącym się sporze sądowym, toczyć sprawę przed sądem, res in iudicio diiudicare, causam in iudicio agere':
(63) ~ 'wydać wyrok, orzeczenie (tu o wyrokach i prawach boskich), sententiam dicere (hoc loco dicitur de iudiciis et legibus divinis)':
(64) ~ 'zawrzeć jakąś umowę, umówić się, ugodzić się, pactionem, foedus facere, inter se constituere':
(65) ~ 'przedstawić kogoś w sądzie w charakterze świadka, świadczyć się kimś, aliquem testem in iudicium adducere, aliquo teste uti':
(66) ~ 'wystąpić ze skargą do sądu, in ius vocare, litem alicui intendere':
(67) ggg. ggg. akty religijne:
(68) hhh. hhh. akty realizacji cudzej lub własnej woli:
(69) iii. iii. z dopełnieniem pleonastycznym:
(70) jjj. varia:
(71) ~ 'ośmieszyć, ludibrio facere':
(72) ~ 'rozmnożyć coś, powiększyć ilość czegoś, numerum alicuius rei augere':
(73) b. dopełnieniem zaimek:
(74) ~ komuś:
(75) ~ nad kimś:
(76) ~ w kimś:
(77) ~ z kimś, czymś:
(78) ~~
(79) ~~ dopełnieniem zaimek to odsyłający do treści poprzedniego (wyjątkowo następnego) zdania:
(80) ~ komuś:
(81) ~ 'przez wzgląd na kogoś, coś, respectu alicuius, alicuius rei':
(82) ~
(83) ~
(84) ~ 'z powodu czegoś, propter aliquid':
(85) ~ 'celem czegoś, alicuius rei causa':
(86) ~ kimś, czymś:
(87) ~ 'wydać więcej pieniędzy, maiorem pecuniam solvere':
(88) c. dopełnieniem bezokolicznik:
(89) d. dopełnieniem zdanie zależne z zapowiednikiem lub bez:
(90) ~ z zapowiednikiem to:
(91) e. dopełnienie w zdaniu niezależnym:
(92) B.a. B. uczynić kogoś, coś kimś, jakimś 'przydzielić komuś jakąś funkcję, godność, jakość, spowodować, sprawić, być przyczyną, że ktoś, coś staje się kimś, czymś, jakimś, munus aliquod alicui assignare, honorem, qualitatem alicui tribuere, auctorem esse, efficere, ut alicuius, alicuius rei status vel natura mutetur': a. określeniem predykatywnym, rzeczownik: uczynić kogoś, coś kimś, czymś: z określeniem predykatywnym w acc.:
(93) ~ w instr.:
(94) ~
(95) ~
(96) ~ w nom. (czasownik w stronie biernej lub zwrotnej):
(97) b.aa. b. określeniem predykatywnym przymiotnik, przysłówek, porównanie lub zdanie: uczynić kogoś, coś jakimś: aa. cecha wyrażona przymiotnikiem w nom. (orzeczenie w stronie biernej lub zwrotnej):
(98) ~
(99) ~ w acc.
(100) ~ w instr.:
(101) ~ z elipsą przymiotnika:
(102) bb. cecha wyrażona przez porównanie:
(103) ~
(104) cc. cecha wyrażona przysłówkiem:
(105) ~ 'oddalić, amovere, avertere':
(106) ~ od kogoś, czegoś:
(107) ~ 'uwolnić od zarzutów, zobowiązań, poręki, aliquem criminatione, officiis, sponsione liberare':
(108) ~ kogoś, czegoś:
(109) ~ kogoś od czegoś:
(110) dd. cecha wyrażona przez zdanie:
(111) c. określeniem predykatywnym wyrażenie przyimkowe: przez kogoś:
(112) ~ na coś:
(113) ~ w coś:
(114) ~ w czymś:
(115) 3. uczynić się 'stać się, dokonać się, fieri': [uczyniła się noc]
(116) 4. wieloznaczne z powodu braku kontekstu:
Szczegóły:
TypJednostka pochodzi ze Słownika staropolskiego
Rodzajautosemantyczna
Numer(37) ccc.
Definicjaccc. akty zła:
Gramatykaczasownik lub forma czasownikowa
Semantyka
Przykład
w transliteracji		Esz po podswiganu penandzi wczinil Mathias scody C grziwen 1398
Przykład
w transkrypcji		Eż po podźwiganiu pieniędzy uczynił Mathias szkody C grzywien 1398
LokalizacjaStPPP VIII nr 6389, sim. 1400 Pozn nr 440, etc.