artykuł hasłowy:  wziąć, wźwiąć, źwiąć, wziąć się

Jednostki:
(1) 1. 'ująć, uchwycić (przede wszystkim rękoma), złapać, też nabrać, capere, accipere, recipere, assumere, sumere (praecipue manibus)':
(2) ~ czegoś:
(3) ~ coś:
(4) ~
(5) ~
(6) ~~ (o broni, de armis) 'chwycić na znak gotowości do walki, capere':
(7) ~ (o płynach, de liquoribus) 'zaczerpnąć, sumere, haurire':
(8) ~ (o pokarmach, napojach, lekarstwach, de cibis, potionibus, medicamentis) 'zjeść, spożyć, sumere, comedere':
(9) 2. 'umieścić, położyć, ponere, imponere':
(10) ~ (o odzieniu, de vestibus) 'ubrać się, odziać się, assumere, sibi induere':
(11) ~ przenośnie:
(12) 3. 'zabrać skądś, unieść, zabrać z sobą (w drogę, w podróż), tollere, auferre, sibi sumere':
(13) ~ czegoś:
(14) ~ kogoś, coś:
(15) ~
(16) ~
(17) ~
(18) ~
(19) ~ 'odprowadzić kogoś na bok, gdzie można rozmawiać bez świadków, aliquem sevocare':
(20) ~~ komuś:
(21) ~ od kogoś:
(22) ~ u kogoś:
(23) ~ z (pośród) czegoś:
(24) ~~ 'usunąć, amovere, tollere':
(25) ~ 'pożyczyć (od kogoś), mutuari, mutuum accipere':
(26) ~
(27) ~ 'kupić, emere, pretio dato comparare':
(28) ~ 'uwolnić z niewoli, captivum liberare':
(29) ~ 'wcielić się, incarnari, corpus hominis assumere':
(30) ~ 'przyjąć (do czasu) czyjąś postać, alicuius corpus ad tempus assumere':
(31) ~ (podmiotem zwykle Bóg) w niebo wziąć, wziąć w niebiosa, do raju, do krolewstwa niebieskiego wziąć 'zabrać po śmierci czyjąś duszę (wyjątkowo ciało) do nieba, animam (interdum corpus) mortui in caelum assumere':
(32) ~ 'umrzeć, mori, obire':
(33) ~ 'odebrać komuś życie, aliquem vita privare':
(34) ~ 'usunąć z pola widzenia, ab alicuius conspectu amovere':
(35) 4.A.a. 4. 'pozbawić kogoś czegoś, zdobyć na kimś, zabrać, posiąść (legalnie lub nielegalnie), aliquem aliqua re privare, fraudare, alicui aliquid auferre (lege vel contra legem)': A. (o dobrach ruchomych, de bonis mobilibus) 'zabrać bezprawnie, ukraść, zrabować, vi auferre, furari, rapere': a. bez dodatkowych określeń w języku polskim:
(36) b. z określeniami nazywającymi to, co zabrano: czegoś (czyjeś):
(37) ~ coś (czyjeś):
(38) c. z określeniami nazywającymi osobę, której zabrano coś: od kogoś:
(39) ~ u kogoś:
(40) ~ z kogoś:
(41) ~ komuś:
(42) ~ wyjątkowo o dobrach niematerialnych: [pirworodztwo komuś wziąć]
(43) ~ na kimś:
(44) d. z określeniami nazywającymi miejsce, skąd zabrano: z czegoś:
(45) ~ na czymś:
(46) ~ w czymś:
(47) e. z określeniami nazywającymi sposób zabrania: gwałtem:
(48) ~
(49) ~
(50) ~
(51) ~
(52) ~
(53) ~
(54) ~
(55) ~
(56) ~
(57) ~
(58) ~
(59) ~
(60) B. (o dobrach nieruchomych, de bonis immobilibus) 'zagarnąć, zdobyć, opanować, posiąść (zwykle bezprawnie), occupare, possidendum capere (praecipue vi)':
(61) ~
(62) C. 'zająć w szkodzie na zastaw, na zabezpieczenie pretensji, roszczeń, pecus alienum in agro suo deprehensum in stabulum suum pignoris loco impellere':
(63) D. 'pobrać, ściągnąć opłatę, karę, należność, odszkodowanie itp., wyegzekwować, colligere, exigere pecuniam, multam, recompensam': coś:
(64) ~~ z określeniami wskazującymi osobę, od której pobrano opłatę itp.: od kogoś:
(65) ~ u kogoś:
(66) ~ z kogoś:
(67) ~ komuś ('od kogoś'):
(68) ~ na kimś:
(69) ~~ z określeniami wskazującymi podstawę, powód pobrania opłaty itp.: dla czegoś:
(70) ~ od czegoś:
(71) ~ z czegoś:
(72) ~ o coś:
(73) ~ za kogoś, coś:
(74) ~~ o procentach od pożyczki, od należności:
(75) 5. (o ludziach, de hominibus) 'pojmać, wziąć w niewolę, do więzienia, zatrzymać, uprowadzić, capere, comprehendere, in captivitatem ducere, in vinculum conicere, abducere':
(76) ~
(77) ~
(78) ~ o pannie poślubionej wbrew woli rodziców, porwanej w celu poślubienia wbrew woli rodziców:
(79) ~ 'zatrzymać w szkodzie, furem deprehendere':
(80) ~ 'doprowadzić do sądu, ad iudicem ducere':
(81) ~ 'porwać, auferre, rapere':
(82) ~ przenośnie 'usunąć, zabrać na stracenie, auferre, perimendum capere':
(83) 6. 'odzyskać, odebrać swoją własność, res suas recuperare, recipere':
(84) ~
(85) ~
(86) ~ 'odebrać dług, aes alienum recipere, exigere':
(87) 7.a. 7. 'otrzymać, dostać, uzyskać, osiągnąć, objąć w posiadanie, w użytkowanie, przyjąć, accipere, assumere, recipere, percipere': a. z rzeczownikami konkretnymi:
(88) ~
(89) ~ z elipsą rzeczownika:
(90) ~ 'otrzymać tytułem posagu lub wiana, przyjąć jako posag lub wiano, dotis vel dotalicii nomine accipere':
(91) ~ 'odziedziczyć, przejąć w spadku, hereditate accipere':
(92) ~ o dziedziczeniu przez matkę majątku po dzieciach: wziąć w łono:
(93) ~ 'przyjąć (coś należnego lub darowanego), (aliquid debitum vel donatum) accipere':
(94) ~ 'znaleźć się, stanąć na wyznaczonym miejscu, loco certo consistere':
(95) b. z rzeczownikami abstrakcyjnymi:
(96) ~
(97) ~ z elipsą rzeczownika:
(98) ~ 'otrzymać nagrodę za swe zasługi lub karę za przewinienia, recipere mercedem pro meritis vel poenam pro delictis':
(99) ~ 'zostać uderzonym w twarz, alapa affici, percuti':
(100) ~ 'poradzić się, też naradzić się, consilium capere, consulere':
(101) ~ 'zostać zranionym, vulnere affici':
(102) ~ 'ponieść stratę, iacturam, detrimentum accipere':
(103) 8. 'posłużyć się czymś, użyć czegoś, zastosować coś, assumere, adhibere':
(104) ~ 'policzyć, computare, numerare':
(105) ~ 'wziąć na kimś odwet, wymierzyć komuś karę, se ab aliquo vindicare, poenas pro se capere':
(106) 9. 'uznać, zgodzić się, nie odrzucić, non reicere, concedere, pati, sinere, agnoscere':
(107) ~ 'obrać kogoś za swojego prawnego opiekuna, ustanowić kogoś swoim prawnym opiekunem, aliquem tutorem sibi assumere':
(108) ~ 'uznać za syna, zaadoptować, aliquem adoptare, filium sibi asciscere':
(109) ~ 'nabrać przyzwyczajenia, consuescere, solere':
(110) ~ 'przyjąć czyjeś zabezpieczenie zobowiązania, porękę, fideiussionem recipere':
(111) ~ 'przyjąć coś jako zastaw, aliquid pignoris loco capere':
(112) 10. 'uczynić towarzyszem, współuczestnikiem jakiegoś działania, dopuścić do towarzystwa, do współudziału w czymś, aliquem comitem sibi assumere':
(113) ~ 'przybrać sobie kogoś do pomocy, na urzędowego świadka, aliquem sibi adiutorem, testem assumere':
(114) ~ 'wybrać, wywyższyć, eligere, extollere':
(115) ~~ 'pojąć za żonę, poślubić, uxorem ducere, nubere':
(116) ~
(117) ~
(118) ~
(119) ~ 'wyjść za mąż, maritum ducere':
(120) 11. 'przyjąć na siebie odpowiedzialność za kogoś, coś, periculum alicuius rei praestare':
(121) ~ 'poręczyć swoją czcią, fidem alicui dare':
(122) ~ 'przyjąć na swoje sumienie, złożyć przysięgę, aliquid in se recipere, iurare':
(123) ~ 'podjąć się opieki nad kimś, in curam, tutelam recipere aliquem':
(124) 12. 'przyjąć do siebie, udzielić gościny, excipere, recipere hospitem':
(125) ~
(126) 13. 'obronić, udzielić obrony, pomocy, opieki, defendere, tueri':
(127) 14. (o urzędzie, godności, de honore, dignitate) 'objąć, accipere, assequi':
(128) 15. 'zaopatrzyć się w coś, skorzystać z czegoś jako zasobu, aliquid sumere ex alicuius rei copia':
(129) ~
(130) ~
(131) ~ 'wyciągnąć z czegoś wniosek, pouczenie, praeceptum conclusionem ex aliqua re capere':
(132) 16. 'pomieścić w sobie, capere, continere in se':
(133) 17. oznacza przystąpienie do jakiejś akcji, gotowość do działania (?):
(134) 18. użycia specjalne: wziąć czas 'wyznaczyć termin, tempus certum constituere':
(135) ~ 'przestać istnieć, finem habere':
(136) ~ 'zdać rachunki, rozliczenie z dochodów i wydatków, rationem redituum et expensarum reddere':
(137) ~ 'zacząć się od czegoś, pochodzić od czegoś, initium sumere, incipere':
(138) ~ 'ubliżyć, zelżyć, opprobrio, contumelia afficere':
(139) ~ 'uderzyć kogoś, zranić, aliquem percutere, vulnerare' (?):
(140) ~ 'pozwać kogoś na określony termin, aliquem ad certum quendam diem in ius vocare':
(141) ~ 'z żalem przyjąć żądanie, verba alicuius moleste accipere':
(142) ~ 'pożyczyć, mutuum accipere':
(143) ~ 'zapamiętać, meminisci, memoria tenere':
(144) ~ 'odłożyć decyzję do rozważenia, sententiam suam amplius deliberandam differre':
(145) ~ 'zdać się na wyrok sądu, iudicis sententiae futurae assentiri' (?):
(146) ~ 'zwrócić się do wyższej instancji o opinię, superiores iudices consulere':
(147) ~ 'zwrócić się do sędziego o poświadczenie w sprawie uprzednio przez niego sądzonej, ad iudicem appellare, ut de re a se iudicata testimonium det':
(148) ~ 'użyć na darmo, zmarnować, vana sequi, vana, inania, futtilia cupere, desiderare, appetere':
(149) 19. 'rozpocząć coś, aliquid incipere':
(150) ~ 'zabrać się do czegoś, ad aliquid accedere, actionem aliquam suscipere':
(151) 20. wziąć się 'pojawić się, apparere, adesse':
(152) ~ 'począć się, powstać, oriri, originem sumere':
(153) 21. 'ująć się za czymś, stanąć w obronie czegoś, aliquid (iniuriam, fidem) defendere, tueri':
(154) 22. wziąć się 'odwołać się do sądu (zwłaszcza do wyższej instancji sądowej), ad iudices (praecipue superiores) appellare':
(155) 23. 'objąć coś w posiadanie, aliquid vi occupare' (?):
Szczegóły:
TypJednostka pochodzi ze Słownika staropolskiego
Rodzajautosemantyczna
Numer(106) 9.
Definicja'uznać, zgodzić się, nie odrzucić, non reicere, concedere, pati, sinere, agnoscere':
Gramatykaczasownik lub forma czasownikowa
Semantyka
Przykład
w transliteracji		Yse pan Micolay, nekdy szadza poznansky, ... wszal equitacia krolewska na dzeszacz grziven a na to szaplaczil trzi grzivni 1420
Przykład
w transkrypcji		Iże pan Mikołaj niegdy sędzia poznański, ... wziął ekwitacyją krolewską na dziesięć grzywien, a na to zaplacił trzy grzywnw 1420
LokalizacjaPozn nr 1052.