artykuł hasłowy:  czas

Jednostki:
(1) 1.A. 1. 'tempus' (najogólniej): A. bez określenia:
(2) 1.A.1 W połączeniach wymiennych na przysłówek prosty lub złożony z przyimkiem: 'wtedy, tum eo tempore':
(3) ~ 'teraz, nunc':
(4) ~ 'przejściowo, na chwilę, temporis momento':
(5) 1.A.2 W połączeniu wymiennym na wyrażenie z przyimkiem podczas 'tempore' i rzeczownikiem:
(6) B.a. z przymiotnikiem: a. długi, wielki, dobry 'długi, longus', krótki, mały:
(7) ~ 'prawo tradycyjne, ius ac consuetudo':
(8) aa. W połączeniach wymiennych na przysłówek prosty lub złożony z przyimkiem: aa. '(na) długo, (na) krótko, in longum seu breve tempus, longo seu brevi tempore': w gen.:
(9) ~ w acc.:
(10) ~
(11) ~bb. 'wkrótce, wnet, brevi tempore, post breve tempus': w gen. i acc.:
(12) ~ w instr.:
(13) ~ w loc.
(14) ~cc. 'od dawna, dudum, antiquitus':
(15) ~dd. 'jak długo, quamdiu':
(16) b.
(17) c.
(18) ~ 'przyszłość, tempus futurum, tempora posteriora':
(19) aa. W połączeniach wymiennych na przysłówek prosty lub złożony z przyimkiem: aa. 'w końcu, wreszcie, na koniec, postremo tempore': w gen.:
(20) ~bb. 'teraz, obecnie, nunc, his temporibus':
(21) ~cc. 'do dziś, usque ad hoc tempus':
(22) ~dd. 'od dziś, odtąd, inde ab hoc tempore':
(23) ~ee. 'na zawsze, in perpetuum': w acc.:
(24) ~ w instr.:
(25) ~ff. 'wielokrotnie, saepe, plerumque':
(26) d. varia:
(27) d.1. W połączeniach wymiennych na wyrażenia z przyimkiem podczas 'tempore' i rzeczownikiem:
(28) C.a. C. z zaimkiem: a. on, takowy, ten, tenci to, ten to, tenże:
(29) aa. W połączeniach wymiennych na przysłówek: aa. 'wtedy, wówczas, tum, tunc, eo tempore': w gen.:
(30) ~ w acc.:
(31) ~ w loc.:
(32) ~bb. 'teraz, nunc, hoc tempore': w gen.:
(33) ~ w acc.:
(34) ~ w instr.:
(35) ~cc. 'odtąd, inde, ab hoc tempore, abhinc':
(36) ~dd. 'później, postea':
(37) b. jeden (to) 'pewien', niektory w połączeniach wymiennych na przysłówek złożony 'pewnego razu, aliquando, olim, quondam': w gen.:
(38) ~ w acc.:
(39) ~ w loc.:
(40) c. każdy, wszen, wszel(i)ki, wszytek w połączeniach wymiennych na przysłówek 'zawsze, ciągle, stale, semper, omni tempore, omni temporis momento': w gen. i acc.:
(41) ~ w acc.
(42) ~ w loc.:
(43) d. ktory w połączeniach wymiennych na przysłówek prosty lub złożony z przyimkiem '(do) kiedy, usque ad quod tempus, quamdiu, quando': w gen.:
(44) ~ w acc.:
(45) D.a. D. z liczebnikiem: w połączeniach wymiennych na przysłówek prosty lub złożony z przyimkiem: a. 'zaraz, primo quoque tempore':
(46) ~b. 'równocześnie, naraz, uno tempore, simul': w acc.:
(47) ~ w loc.:
(48) ~c. 'trzykroć, ter':
(49) ~d. 'długo, przez czas dłuższy, diu':
(50) ~ 'za jak długo, quo tempore':
(51) E. z rzeczownikiem:
(52) E.1 W połączeniach typu czasu (w czas, w czasu) pokoja 'podczas pokoju, tempore pacis': w gen.:
(53) ~
(54) ~
(55) ~ w acc.:
(56) ~ w loc.:
(57) 2.a. 2. 'właściwy, stosowny, ustalony czas': a. 'właściwy, stosowny czas, pora, tempus opportunum, idoneum':
(58) ~
(59) ~
(60) ~ 'winobranie, vindemia':
(61) ~
(62) ~ 'okazja, sposobność, tempus opportunum, occasio':
(63) ~
(64) ~ 'w swoim czasie, we właściwej porze, quondam suo tempore':
(65) ~ 'w odpowiedniej, właściwej porze, suo tempore, tempore opportuno':
(66) ~ 'przyjść w porę z pomocą, suo tempore alicui prodesse':
(67) b. 'ustalony, należyty czas, termin, tempus constitutum, terminus':
(68) ~ 'oznaczony termin, tempus constitutum, terminus':
(69) ~
(70) ~
(71) ~
(72) ~
(73) ~~ 'dni sądowe, dies fasti, dies legales':
(74) ~~ 'dni niesądowe, dies nefasti, ligati, iustitium':
(75) ~ 'przełożony termin, dies, terminus prolatus':
(76) ~ 'okres roków sądowych, terminorum iudicialium tempus':
(77) ~ 'święto, dies festus':
(78) aa. W połączeniach przyimkowych: aa. w czas 'w terminie, na czas, suo tempore, tempestive':
(79) ~ 'nie w terminie, nie na czas, extra tempus constitutum':
(80) ~bb. 'przed terminem, ante tempus constitutum':
(81) ~
(82) ~cc. 'po terminie, post tempus constitutum':
(83) ~dd. 'do pewnego terminu, ad tempus constitutum, ad aliquod tempus':
(84) ~ee. 'w pewnym terminie, secundum certa tempora':
(85) 3. 'okres, tempora' (przeważnie w pl.):
(86) ~ 'okres życia ludzkiego, życie, vitae humanae tempus, aetas, vita':
(87) 4. 'określona pora w ciągu doby, diei vel noctis tempus, hora':
(88) ~
(89) ~
(90) 5. 'w miarę, w sam raz, prout decet':
Szczegóły:
TypJednostka pochodzi ze Słownika staropolskiego
Rodzajautosemantyczna
Numer(8) aa.
DefinicjaW połączeniach wymiennych na przysłówek prosty lub złożony z przyimkiem: aa. '(na) długo, (na) krótko, in longum seu breve tempus, longo seu brevi tempore': w gen.:
Gramatykarzeczownik
Semantyka
Przykład
w transliteracji		Gest gych wy<e>le, gysz przes glvposczy pokarm dlvgego czasv (Dział 31: na dlugy czas) krothkey godziny straviwszy (victum longi temporis brevi hora consumentes), ... czvdzego drapycz szą nye boyą
Przykład
w transkrypcji		Jest jich wi<e>le, jiż przez głupość pokarm długiego czasu (Dział 31: na długi czas) krotkiej godziny strawiwszy (victum longi temporis brevi hora consumentes), ... cudzego drapić się nie boją
LokalizacjaSul 42.