artykuł hasłowy:  na

Jednostki:
(1) I.1.a. I. z acc. rzeczownika lub zaimka wyraża: 1. stosunki przestrzenne: a. powierzchnię (ze wszystkich stron) jakiegoś miejsca czy przedmiotu, ku której zmierza akcja 'na, super, in':
(2) ~
(3) ~ przenośnie:
(4) b. miejsce, które stanowi kres akcji 'do, ad, in, usque ad':
(5) ~
(6) ~
(7) ~ przenośnie:
(8) c. miejsce, które ogólnie wyznacza kierunek akcji 'ku, w stronę, ad, versus, in':
(9) ~
(10) ~ 'na bok, ultra, in aliam partem':
(11) ~
(12) ~
(13) ~
(14) 2.a. 2. stosunki czasowe: a. terminowo ustalony moment akcji:
(15) b. okres odbywania się akcji:
(16) c. okres czasu z uwydatnieniem ciągłości akcji w jego granicach 'przez, per, usque ad':
(17) ~ 'na przyszłość, in posterum':
(18) ~ oznacza przyszły okres, na który coś jest przeznaczone (tu do wzrostu, przetrwania):
(19) 3. cel akcji 'w celu, celem, ut, eo consilio ut, in aliquid':
(20) ~ 'w tym celu, eo consilio, ea ratione, pro aliqua re':
(21) ~ z rzeczownikami nazywającymi przedmioty konkretne, które są celem akcji:
(22) ~ nadawanie się, przeznaczenie czegoś na coś:
(23) ~ skłonność kogoś do czegoś:
(24) ~ 'w charakterze, jako co, post verba dandi, recipiendi':
(25) 4.a. 4. miarę: a. przestrzenną:
(26) ~b. czasową:
(27) ~c. ilościową:
(28) 5. sposób odbywania się akcji:
(29) ~
(30) ~ 'nazywać po imieniu, nominatim vocare':
(31) 6. przyczynę, powód, impuls, bodziec akcji:
(32) ~ 'stosownie do, zgodnie, ad, secundum, iuxta':
(33) ~ 'z okazji, occasione data':
(34) ~ 'tytułem, jako co, nomine, ratione':
(35) ~ wyraża przedmiot, którego dotyczy słowna reakcja: po czasownikach: odpowiedzieć, mowić, dać odmowę itp.:
(36) 7. porównanie 'na kształt, na podobieństwo, ad instar':
(37) 8. skutek:
(38) 9.a. 9. nazywa kogoś a. coś, ze względu na kogo a. na co dzieje się jakaś akcja: a. ze stanowiska nieprzyjaznego po czasownikach typu: żałować, skarżyć, żądać prawa oraz uderzyć, rzucić się, strzelić:
(39) ~
(40) ~ przenośnie:
(41) b. ze stanowiska przyjaznego, życzliwego:
(42) c. przynosząc mu jakąś korzyść, po czasownikach wyrażających przynależność, otrzymywanie: dostać się, przyjść, spaść, przypaść, przysłuszeć, słuchać, itp.:
(43) ~
(44) 10. wyraża temat, przedmiot, treść myśli, uwagi, wypowiedzi 'o, de' po czasownikach wyrażających procesy intelektualne, np. po czasownikach typu: rozmyślić, wspominać, pomnieć, baczyć, dbać, pytać, itp.:
(45) 11. wyraża przedmiot spostrzegania:
(46) ~ przenośnie:
(47) 12. podaje bliżej zakres nadrzędnego wyrazu (zespołu wyrazów): a) rzeczownika, charakteryzując jakiś przedmiot ze względu na jego zawartość, przeznaczenie, funkcję, rozmiary itp., b) czasownika, wskazując przedmiot, którego dotyczy jakaś czynność, z którym się wiąże jakiś stan, okoliczności towarzyszące akcji itp.:
(48) ~ 'do, ad, in aliquid':
(49) ~ 'mianowicie, id est':
(50) 13. wskazuje przedmiot wymieniany za inny:
(51) II.1.a. II. z loc. rzeczownika lub zaimka wyraża: 1. stosunki przestrzenne: a. powierzchnię jakiegoś przedmiotu, miejsca, która stanowi podłoże akcji (dziania się):
(52) ~ 'po, per':
(53) ~ przenośnie:
(54) b. wyodrębnia miejsce akcji (najogólniej), większy obszar, terytorium, w którego granicach (w obrębie) toczy się akcja:
(55) ~
(56) ~
(57) ~
(58) ~ przenośnie:
(59) ~
(60) ~ w wyrażeniach: na (tem to) świecie, na ziemi, na niebie, na wysokości:
(61) ~ przy nomina loci:
(62) c. położenie blisko czegoś 'przy, ad, circa':
(63) d. w określeniach kierunku: na prawicy, na lewicy:
(64) ~
(65) 2.a. 2. stosunki czasowe: a. okres czasu wyznaczony akcją nazwaną w rzeczowniku poprzyimkowym 'podczas, in aliqua re, dum aliquid fit':
(66) b. termin czynności a. wydarzenia:
(67) ~ 'co miesiąc, singulis mensibus':
(68) 3. cel akcji:
(69) 4. miarę:
(70) 5. sposób odbywania się akcji:
(71) ~ 'krótko, zwięźle, breviter':
(72) 6. przyczynę akcji:
(73) ~ 'jako co, tytułem, nomine':
(74) 7. wyraża uczestnictwo w tym, co nazywa rzeczownik poprzyimkowy:
(75) 8. wskazuje osobę, od której się coś uzyskuje, otrzymuje, żąda, spodziewa 'od, ab aliquo':
(76) 9. podaje bliżej zakres nadrzędnego wyrazu (zespołu wyrazów), wskazując przedmiot, którego dotyczy jakaś czynność, z którym się wiąże jakiś stan, właściwość, okoliczności towarzyszące akcji:
(77) ~ (o obiektach majątkowych, których dotyczą zobowiązania, gwarancje itp.):
(78) ~ 'mało tego, non sufficit, parum videtur':
(79) ~ 'poprzestawać na czymś, mieć czegoś dosyć, contentum esse aliqua re, satis habere':
(80) 10. wskazuje przedmiot, którym się posługuje wykonujący czynność:
Szczegóły:
TypJednostka pochodzi ze Słownika staropolskiego
Rodzajsynsemantyczna
Numer(58) ~
Funkcjaprzenośnie:
Gramatykaprzyimek
Przykład
w transliteracji		Rzekl wem iest na serczu (in corde, Puł: w szyerczu) swoiem
Przykład
w transkrypcji		Rzekł wiem jest na siercu (in corde, Puł: w siercu) swojem
LokalizacjaFl 9, 35.